Eğer Mısır’da 19. yüzyılda gerçekleşen, nispeten karanlık ve başarısız bir ayaklanmanın karmaşık hikayesini ayrıntılı olarak anlatan, tamamı klasik Arapça seslendirilen bir operanın filme alınmasının pek de ilgi çekici olmayacağını düşünüyorsanız, size bir haberim var.
Venedik Bienali Nisan ayında açıldığından beri, İskenderiye merkezli sanatçı Wael Shawky’nin bir enstalasyonunun merkezinde yer alan 45 dakikalık bir video olan “Drama 1882”, Mısır Pavyonu ziyaretçilerini büyülüyor. Haziran ortasında, sanat dünyasının içeriden gelenleri ayrıldıktan çok sonra gittiğimde, turistlerin karanlık alana girip bir iki dakika sonra kendilerini yere ve banklara park etmelerini izledim, şeker rengi, neredeyse karikatürize sahne setleri, zengin melodik bir müzik, ağır çekim, stilize koreografi ve hatta gerçek bir eşek tarafından baştan çıkarılmışlardı.
Görüntüler silinmez: Asker grupları mükemmel bir senkronizasyonla sallanıyor ve bayılıyor; Avrupa güçlerinden silindir şapkalı büyükelçiler, Orta Doğu’nun kaderini tartışırken eğimli bir masanın üzerinde çıplak ayakla çömeliyor veya kenarlarından sarkıyor; dans eden kızlar bir meyhanede bir ayyaşı baştan çıkarıyor. Ancak görsellerin gerçeküstücülüğüne rağmen, tarihi gerçekler — bunlar gerçek.
53 yaşındaki Shawky, Documenta ve Sharjah ve İstanbul Bienalleri gibi küresel sanat sergilerinde, geçmişe dönerek, çoğunlukla kuklalar, büyük maskeler takan canlı oyuncular veya hatta çocuklar içeren filme alınmış performanslar aracılığıyla, günümüzü anlamamızı yeniden çerçeveleyerek kendine bir isim yaptı. Eserlerinden bazıları, tarihi Arap gözlerinden görerek, sanki senaryoyu tersine çeviren Haçlı Seferleri veya Müslüman Arapların Avrupa’dan kovulması hakkındaki klasik hikayeleri yeniden anlatıyor. 2015’te Holland Cotter, MoMA PS1’de gösterilen üç ardışık film olan “Kabare Haçlı Seferleri”ni “gerçekten muhteşem” olarak nitelendirdi. “Hikaye, neredeyse hiç durmayan bir şiddet hikayesi,” diye yazdı, “tüm oyuncuların kukla olması düşünüldüğünde bu şaşırtıcı.” (Lady Gaga da hayranlarından biriydi.) Aynı derecede yaratıcı olan “The Song of Roland: The Arabic Version” (2017), sekizinci yüzyılda Müslüman Arapların İspanya’dan kovulmasını canlandırıyor ve Şarika ve Bahreyn’den şarkıcı ve müzisyenlerin, Arap Körfezi inci avcılarının geleneksel tarzında canlı performanslar sergilemesini sağlıyor.
Shawky, “Drama 1882” ile, köylü bir aileden gelen ve reform mesajı sıradan halkta yankı bulan genç bir askeri subayın önderlik ettiği Urabi İsyanı’nın hikayesini anlatmak için film, heykel ve çizim kullanıyor. İddiaya göre, bir eşek sahibinin isimsiz bir Maltalı adam tarafından öldürülmesiyle başladı ve İskenderiyeliler ile İngiliz askeri güçleri arasında yaklaşık 300 Mısırlının öldüğü bir çatışmayla sona erdi. Ayaklanma, Osmanlı’nın bölgedeki kontrolünün sonunu işaret etti ve İngilizlerin Ortadoğu’daki sömürge hakimiyetini on yıllarca hızlandırdı, buna Mısır’ın 70 yıllık işgali de dahildi.
