Şeytanın yaratılışı ve mahiyeti hakkında bilgiler;Çokça meşhur olan ve yanlış olarak bilinen şeylerden bazıları da şunlardır: ”Şeytan önceden meleklerdendi”, ”Bütün meleklerin hocalığını yapıyordu”, ”Meleklerin başkanıydı”, ”Melekler’in en bilgilisiydi.” (Hâşâ)
Öncelikle bu inanç Kur’ân-ı Kerîm’e, Hadîs-i Şerîfler’e ve alimlerin icmâına aykırıdır.
Tabii ki, İblîs daha önceleri Cennet’te melekler’le birlikte Allâh-u Teâlâ’ya ibadet eden Müslüman bir kul idi. O zaman ismi Azâzîl idi.
İlk insan ve Peygamber olan Âdem Cennet’te yaratıldığı zaman, Allâh-u Teâlâ meleklere ve Azâzil’e Âdem’e selamlama ve saygı anlamında secde etmelerini emretti. Melekler saygı anlamında secde ettiler lâkin Azâzil (İblis) secde etmedi. Allâh’ın emrine karşı geldi ve Cennet’ten kovuldu. Kıyâmet’e kadar da insanları Allâh’ın dîninden saptırmak ve uzaklaştırmak için vesvese verecektir. İşte İblis’in meleklerden olmadığı, Allâh’ın emrine karşı geldiği, onun cinlerden olduğu, meleklerin ise Allâh’ın emrine asla karşı gelmeyip nurdan yaratıldığı hususunda bildirilen Âyet-i Kerîme ve Hadîs-i Şerîflerden bazıları:
Allâh-u Teâlâ el-Kehf Sûresi’nin 50. Âyet-i Kerîmesi’nde buyuruyor ki:
۞ وَاِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا اِلَّا اِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ اََمْرِ رَبِّهِ ۞
Manası: ”Meleklere, Âdem’e secde etmelerini emrettiğimizde secde ettiler, ama İblîs secde etmedi; o cinlerden idi; rabbinin emrine karşı geldi.”
Maalesef bazı kimseler cahilliklerinden dolayı bu Âyet-i Kerîme’nin ilk bölümünü okuyup devamını okumadıkları veya anlamadıkları için şeytanın melek olduğunu iddiâ ediyorlar. Halbuki Âyet’in devamında meleklerin arasında yaşayan İblîs’in Allâh’ın emrine karşı geldiği ve onun cinlerden olduğu bildirilmektedir.
Yine Allâh-u Teâlâ el-İsrâ’ Sûresi’nin 61. Âyet-i Kerîmesi’nde şöyle buyuruyor:
۞ وَاِذْ قُلْنَا لِلْمَلٰئِكَةِ اسْجُدُوا لِاٰدَمَ فَسَجَدُوا اِلَّا اِبْلِيسَ قَالَ ءَاَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِينًا ۞
Manası: Meleklere: Âdem’e secde etmelerini emrettiğimizde secde ettiler yalnız İblîs secde etmedi ve ‘çamurdan yarattığın kimseye mi secde edeyim?’ demişti.
Burada şunu da beyan etmek önemlidir: Bazıları diyebilir ki ”İblis meleklerden olmasaydı neden
meleklerden istisna edilsin ki” buna cevap olarak denilir ki: Meleklerden olmamasına rağmen onlardan istisna edilmiştir. Arapça kurallarına uygun olan bir kullanım tarzıdır bu. Buna ”munkati istisna” yani kopuk istisna denir. Tanımı ise şudur: Belirli bir bağlılık sebebi ile bir şeyi başka bir cinsten müstesna kılmak. Örneğin; Atlar hariç bütün kavim geldi. Burada atlar insanların cinsinden olmamasına rağmen, insanların cinsinden istisna edilmiştir. Kavim ile atlar arasındaki bağ ise mülkiyettir, yani atların kavmin mülkü olmasıdır.
Başka bir Âyet-i Kerîme’de ise, Allâh-u Teâlâ şöyle buyuruyor:
۞ مَا مَنَعَكَ اَلَّا تَسْجُدَ اِذْ اَمَرْتُكَ قَالَ اَنَا خَيْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ ۞
Manası: ”Sana emrettiğim zaman seni secde etmekten alıkoyan nedir?” İblîs dedi ki: ”Ben ondan hayırlıyım, beni ateşten yarattın, onu ise çamurdan yarattın.” (El-A’râf 12)
Başka bir Âyet-i Kerîme’de ise Allâh-u Teâlâ şöyle buyuruyor:
۞ وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِن نَّارٍ ۞
Manası: ”Allâh, cinleri de dumanı olmayan halis bir ateş alevinden yarattı.” (Er-Rahmân-15)
İmam Müslim’in rivayet ettiği Hadîs-i Şerîf’te ise Peygamber Efendimiz ﷺ şöyle buyuruyor (mealen): ”Allâh melekleri nurdan, cinleri dumansız ateşin alevinden ve Âdem Peygamber’i ise topraktan yarattı.”
Meleklerin isyan etmeyeceklerine ve Allâh’ın emirlerine karşı gelmeyeceklerine dair Âyet-i Kerîme’de şöyle buyrulmaktadır:
۞ لَا يَعْصُونَ اللهَ مَا اَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ ۞
Manası: ”Allâh kendilerine ne emretti ise, ona isyan etmezler ve emredildikleri şeyi yaparlar.” (Et-Tahrîm 6)
Melekler asla Allâh’a isyan etmez, O’nun emirlerine karşı çıkmazlar. Allâh buyurdu ki:
۞ بَلْ عِبَادٌ مُكْرَمُونَ ۞
Manası: ”Onlar Allâh’ın mukerrem kullarıdır.” (El-Enbiyâ’ 26)
El-Bakarah Sûresi’nin 34. Âyet-i Kerîmesi’nde ise Allâh-u Teâlâ şöyle buyurdu:
۞ اِلَّا اِبْلِيسَ اَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ ۞
Manası: ”Ancak İblîs secde etmekten yüz çevirip kibirlendi ve kâfirlerden oldu.”
Meleklerin hepsi Allâh’ın velî kullarıdır. Cinlerin ise çoğunluğu kâfir, azınlığı Müslümandır. Ayrıca
melekler kesinlikle günah işlemezler. Şeytan ise beyan edildiği gibi cinlerdendir ve Allâh’ın emrine karşı gelmiş ve küfre düşmüştür. Meleklerin cinsiyeti yoktur. Dişi veya erkek değildirler. Evlenmezler ve çoğalmazlar.
Allâh onları bulundukları sûret üzere yaratmıştır. Cinlerin ise cinsiyetleri vardır, dişi veya erkektirler, çoğalırlar. Yukarıdaki Âyet-i Kerîmede ve Hadîste bildirildiği gibi melekler nurdan, cinler ise ateşten yaratılmıştır.
Meleklerin başkanı, en üstünü, en bilgilisi ise Cebrâil’dir . Âyet-i Kerîmeler’de ve Hadîs-i Şerîfler’de onun üstünlüğünden bahsedilmiştir. O, bütün peygamberlere Allâh’tan vahyi bildiren melektir.
Dolayısıyla şeytan için; bütün meleklerin en üstünüydü, en bilgilisiydi, hocasıydı inancı dînimize aykırıdır. Bu inanç maalesef Müslümanlar’ın arasına sonradan girmiş isrâîliyat olan uydurmalardandır. Bu inançta olan bir kimsenin, bu bozuk inancından dönüp, İslâm dînine tekrar girme niyetiyle Kelime-i Şehadet’i söylemesi gerekir. Ancak bir kimse şeytanın bütün melekler’in hocası değil de melekler’in başkanlarından olmayan, bazı melekler’in hocalığını yapıyordu diye inanırsa bu kimse dinden çıkmaz. Lâkin ona bunun doğru olmadığı öğretilir. Ayrıca bir kimse şeytanın önceden melek olduğunu söylerse veya inanırsa burada da hüküm farklıdır. Eğer buna inanan kişi cahilliğinden dolayı daha önce melekler’in sıfatlarını hiç duymamışsa, Âyet-i Kerîmeler’den haberdar değilse dinden çıkmamıştır. Ancak şeytanın melek olmadığı, kendisine öğretilir.
Yukarıda beyan edilen Âyet-i Kerîmeler ve Hadîs-i Şerîf delil olarak bu konuyu açıklamak için yeterlidir. Sonuç olarak melekler yemez, içmez ve uyumazlar; cinler yer, içer ve uyurlar. Melekler dişi veya erkek değiller, oysa cinlerin dişisi ve erkeği vardır. Melekler günah işlemezler ama cinler günah işlerler. Bunların hepsi İblis’in melek olmadığına delildir. Ayrıca İblis melekler’in hocası, en bilgilisi veya en üstünü de değildi.
Allâh rızası için bu uyarıyı etrafınızda yayınız.
Şeytan
Kur’an-ı Kerim, Hz. Âdem’in topraktan yaratıldığını, sonra ona ruh verilerek canlı bir insan haline getirildiğini açıkça anlatır. Aynı şekilde Şeytanın da cinlerden olduğu konusunu vurgular. Bu husus Kur’an-ı Kerim’de şöyle anlatılır:
“Rabbin meleklere demişti ki: ‘Ben muhakkak çamurdan bir insan yaratacağım. Onu tamamlayıp, içine de ruhumdan üfürdüğüm zaman, derhal ona secdeye kapanın!’ Bütün melekler toptan secde ettiler. Yalnız İblis secde etmedi. O büyüklük tasladı ve kâfirlerden oldu. Allah, ‘Ey İblis! İki elimle yarattığıma secde etmekten seni men eden nedir? Böbürlendin mi, yoksa yücelerden misin?’ dedi. İblis: ‘Ben ondan hayırlıyım! Beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın.’ dedi.” (1)
Şeytan ateşten yaratılmış olmayı kendince bir üstünlük sebebi olarak görmüştür. Ateş başka varlıklarla temas ettiğinde onları yakar ve eritir. Su ve kum, toprak gibi diğer katı maddeler ateşi söndürür. Bir üstünlük sebebi gibi görülen bu fark, aslında şeytanı ömür boyu yalnızlığa itmiştir. Yüce Allah’ın katında üstünlüğün temel esası ise, önce kendisine itaat edilmesi idi. İblis, bundan imtina edip kaçındığı ve kendisini üstün gördüğü için rahmetten kovulmuş ve “şeytan” olarak adlandırılmıştır. Ateşin toprağı yakması sebebiyle, bunu yok olmaz bir üstünlük olarak görüp büyüklenmesi, şeytanın kâfir olarak İlahi huzurdan da cennetten de kovulmasına sebebiyet vermiştir.
Kur’an’da, cinlerin ateşten yaratıldığı bildirilmektedir:
“Cinleri de daha önce zehirli ateşten yaratmıştık.” (Hicr, 15/27);
“Cinleri öz ateşten yarattı.” (Rahman, 55/15)
Bazı alimler, Rahman suresindeki “Cânn” deyiminden kasıt, cinlerin babası İblistir demişlerdir. Elmalılı Hamdi Yazır, aynı kanaatte olmadığını söyleyerek,
“Başlangıç itibariyle bütün insan cinsi salsaldan yaratılmış olduğundan insandan kasıt, yalnız Âdem değil insan cinsi olduğu gibi, Cânn’dan kasıt da cin cinsidir.” der.(3)
Şu hâlde İblis, yani şeytan da cinlerden olduğuna göre, o da ateşten hem de dumansız, öz, yalın, yakıcı ateşten yaratılmıştır diyebiliriz. Buna yukarıda meallerini verdiğimiz ayetler de zaten açıkça işaret etmektedir.
Bursalı İsmail Hakkı da, “O cinlerdendi” ayetini, “Onun aslı, ateşten yaratılmış bir cindi, meleklerden değildi.” diye tefsir etmekte ve
“Meleklere ‘Âdeme secde edin!’ demiştik. İblis hariç hepsi hemen secde etti.” (Kehf, 18/50)
ayetinde İblisin meleklerden istisna edildiğini söylemektedir. “İblis melek olmayıp, cin olduğuna göre, melekten nasıl istisna edilmiş olabilir?” tarzındaki muhtemel bir soruya cevap için şu izahı yapmıştır:
“Çünkü, İblis de onlarla beraber secde etmekle emrolunmuştur. Daha sonra ise istisna edilmiştir. Tıpkı, ‘…falan kadın hariç hepsi çıktılar.’ sözünde olduğu gibi. Burada hariç olan kişi, erkekler arasında bulunan bir kadındır.”
Bir görüşe göre, “O cinlerdendi” cümlesinden kasıt, onun ilk cin olduğuna işarettir. Hz. Âdem’in ins’den olduğu gibi. Çünkü Hz. Âdem insanların ilkidir.(4)
İblis denen o cin, “Rabbinin emrinden çıktı.” Allah’a itaat etmekten kaçındı. Oysa biz biliyoruz ki, “Melekler, Allah’ın emrine isyan etmezler, ne emrederse onu yaparlar.”(5) İnsanlar ve cinler, kulluk sorumluluğu ile yükümlü oldukları için, iradeleri ile yaptıklarının cezalarını veya mükafatlarını göreceklerdir. Ancak melekler öyle değil. Onlar hata yapmaktan korunmuşlardır; şer işlemeyi irade edemezler.
O hâlde, şeytanın meleklerden olması söz konusu olamaz.
Dipnotlar:
(1) Sâd, 38:71-78; A’raf, 7:12.
(2) Hak Dini, IV, 20.
(3) Hak Dini, VII, 369.
(4) Muhtasar Ruhu’l-Beyan, V, 122.
(5) Muhtasar Ruhu’l-Beyan, V, 123.
İlave bilgi için tıklayınız:
Selam ve dua ile…
